ENFEKSİYON HASTALIKLARINDA SEÇİLMİŞ LABORATUVAR İŞLEMLERİ
Kan Kültüründe Gram Negatif Basil:
Enfeksiyon hastalıklarında hastadan alınan kan örneklerinde ayrıcı bazı laboratuvar kriterleri vardır. Bunların başında hastanın kan kültüründe üreyen gram-negatif basiller gelmektir. Böyle bir durumun varlığı saptandığında hastada bakteriyemi(kanda bakteri üremesi) olduğu düşünülür. Bu ayırıcı laboratuvar değerleri; hastanın hastanede ki yatış süresini azaltmada ve hasta bakım kalitesinin artırılması açısından önem kazanır. Daha çok hastane kaynaklı enfeksiyonlarda karşımıza çıkar. Bakteriyemiye neden olan en büyük gram negatif basil Escherichia coli’dir(%31) ve en sık sağlıklı genç bireylerde görülür.
Laboratuvar personeli hastanın kan kültüründe üreme olduğunu bildirdiğinde, hasta intaniye klinik kontrolüne alınır. Enfeksiyon odağının saptanmasına yönelik hastaya bir takım girişimlerde bulunulur. İdrar örneğinden gram boyalı preparat hazırlanarak kültür hazırlanır. Akciğer enfeksiyonunda şüpheleniliyorsa hastanın balgam örneğinden gram boyamalı incelemeler yapılır. Gram negatif bakteriyemi kaynakları arasında gastrointestinal sistem, deri, solunum sistemi ve safra yolları kaynaklı durumlarda olabilir. Tedavide geniş spektrumlu antibiyotikler kullanılır. Hasta da iyileşme gözleniyorsa kültür örnekleri tekrarlanmalıdı
Kan Kültüründe Gram Pozitif Basil:
Hastanın kan kültür örneğinde laboratuvar personeli gram pozitif basillerin ürediğini bildirirse en sık difteroidlerden, clostridiumlardan, listeriyadan ve bacillusdan şüphelenilir. Kan kültüründe gram pozitif basil oluşumu çoğunlukla temizlik alışkanlıklarının kötü olmasından kaynaklanır. Bu basiller sağlıklı bir bireyi de kolayca hasta edebilir. Bağışıklık sistemi zayıf kişilerde enfeksiyon oluşturma eğilimi yüksektir. Özellikle listeria’nın hücresel bağışık yanıtları bozuk bireylerde daha sıklıkla enfeksiyona sebep olur. Listeria’nın gebe kadınlar ve yenidoğanlarda duyarlılığı daha yüksektir. Hastada mevcut herhangi bir implant,kalp kapak protezi veya şant varsa ve tek bir kültür şişesinde gram pozitif basil üremişse, 24 saat içinde 2 veya 3 kan kültürü daha alınması gerekir.
Gram negatif ve gram pozitif basillerin örneği için kan kültürü alımı yapılmadan önce laboratuvar testini etkileyen ve dikkat edilmesi gereken bazı faktörler vardır. Bunların başında antibiyotik tedavisinin hastaya başlanmadan önce örneğin alınması gibi durumlardır. Hastaya mikrobiyal bir tedavi başlanmışsa sağlıklı bir üreme görülmeyebilir. Testleri etkileyen diğer bir etken ise laboratuvar kaynaklı olabilmektedir. Kan alınan venözün(toplar damarın) ilaç göderilmemiş yeni bir ven kanalı olması çok önemlidir. Laboratuvarın uygun ısı, nem ve ışıkta olmaması sonucu doğrudan etkilemektedir. Kan örnekleri alınırken numuneyi alan personelin aseptik kurallara uygunsuzluğu, sonucu birebir değiştirebilir. Kültür şişelerinin ağız kısmının kontaminasyonu kanda bu basillerin üremesine sebep olabilir.
Bazı durumlarda alınan numuneler laboratuvar tarafından kabul edilmeyebilir. Örnek vermek gerekirse;
-Alınan örneğin yetersiz oluşu(10 ml den az numune),
-Kanda pıhtılaşma görülmesi,
-Uygun olmayan kültür şişelerinin kullanılması,
-Son kullanma tarihi geçmiş kültür şişelerinin kullanılması(ekimlerin üreyebilmesi için)
-Kültür şişesinin içinde ki kan numunesinin şişenin dışına çıkarak kontamine olması,
-Şişelerin kırık veya çatlak olması,
-Kültür setinin iki şişeden oluşmaması(her iki koldan ayrı ayrı yeni venözler için),
-Hastaya ait bilgilerin(isim soyisim, işlemin uygulandığı tarih ve saat, istek yapan doktorun adı,protokol numarası, ICD kodu..) numune şişelerinin üzerinde ki etiketlerde bulunmaması red için yeterli olabilir.
Parazitler ve Yumurtalarının Saptanması için Uygulanan Dışkı Örnekleri İncelemeleri
Bağırsak parazitleri genelde sokak çocuğu hastalığı olarak da bilinir. Bu parazitler doğrudan hijyen kurallarıyla ilişkilidir. Hastada bağırsak parazitinden şüphelenildiği zaman bu tetkiğe başvurulur. Uygulamada giarda ve amip gibi parazitlerin testinde özel antijen testler kullanılır. Hastanın kullandığı bir takım ilaçlar ve maddeler incelemeyi bozabilir. Demir, bizmut tuzları, mineral yağ gibi maddeler incelemeyi bir hafta ve bazen daha uzun süre uzatabilir. Örnek alımından önce hastanın antibiyotik kullanıp, kullanmadığının bilinmesi önemlidir.
Helmint incelemeleri; Dışkıda parazit yumurtalarının ışık mikroskobisi ile saptanması en çok kancalı kurt enfeksiyonlarında kullanılan bir yöntemdir.
Örnek, geniş ağızlı ve kapaklı bir kaba toplanır. Hemen incelemeye giremeyecek örnekler 4°C’de saklanmalı ve dondurulmamasına özen gösterilmelidir. Örnekler sabah dışkılama ve yıkama olmadan alınmalıdır.
Bu seçilmiş laboratuvar işlemleri enfeksiyon hastalıkları kliniğinin vazgeçilmez tanı yöntemleridir.